ĐIỀU LỆ XÃ ĐÔNG NGẠC

nay thuộc quận Bắc Từ Liêm – Hà Nội

Các Xã trưởng Thôn trưởng xã Đông Ngạc Lập bản ước lệ của bản xã, tất cả các Điều lệ kê khai như sau:

ĐIỀU LỆ XÃ ĐÔNG NGẠC - TOÀN CẢNH NHÀ ĐẠI BÁI - ĐÌNH VẼ — ĐIỀU LỆ XÃ ĐÔNG NGẠC – TOÀN CẢNH NHÀ ĐẠI BÁI – ĐÌNH VẼ

I. Lệ tiền thuế dung của bản xã

Hàng năm 2 vụ Hè, Đông, hễ đến kỳ chiếu bổ, thì lấy 15 ngày làm 1 kỳ. Còn thứ bậc thì mâm trưởng thôn ở trên, mâm các chức sự ở bàn 2, bàn 3.

Tất cả biên thu theo suất, nên nộp trước không được cẩu thả, chậm trễ. Nếu như trưởng thôn nào thiếu thì nên thôi ăn uống và trưởng thôn tiến hành bán các ruộng khoai, ruộng đậu vốn chia phần cho đền thờ Thần.

Những người ở bàn 2, bàn 3 mà thiếu thì Xã trưởng nên bắt phạt tiền quý đưa về kinh ngày hôm sau. Những người từ bàn 3 trở xuống mà thiếu thì Xã trưởng nên chiếu theo số thiếu mà kê phiếu đưa về bản giáp xem xét, tùy theo số lượng thiếu nhiều hay ít mà truất thứ bậc của họ.

Người nào mỗi vụ thiếu ít thì truất xuống 1 bậc, người cùng thiếu thì truất xuống 1 bàn. Nếu vụ hè thiếu cho đến ngày Thượng điền, vụ Đông thiếu đến ngày cúng thần tháng Chạp thì bản giáp không được thu gạo Hương ẩm.

Nếu như Xã trưởng cố ý không kê khai và bản giáp cố tình thu gạo thì phải chia bồi thường tiền quý của suất thiếu. Nếu số lưu thiếu của vụ Hè đến ngày Thượng điền lại đem nguyên số thiếu nộp đủ. Bản giáp liệu thu lấy mới cho cấp gạo.

Còn vụ Đông cũng theo lệ đó. Nếu như thiểu quá nhiều vụ mới nộp thì chiều theo trong lệ mà truất thứ bậc. Nêu người nào bị thiều nộp thì chi ềổ vật có thể bất phạt được th nen cho Aa trường cùng 8 giáp tùy theo hoàn cảnh mà bắt phạt.

II. Lệ các việc cần làm hàng năm nên đem các lệ hội trong năm giao cho 8 giáp đăng cai và Xã trưởng.

Khi nghe trống hiệu và có đệ tử đến mời thì phải lập tức đến làm việc. Có việc gì bất đắc đĩ thì nên có trầu cau đến trình báo, cố ý trốn tránh thì lập tức bắt phạt 1 mạch tiền cổ, các Thôn trưởng đều không được tự ý đến.

Nếu có việc gì rắc rối xảy ra ở đó thì được đánh trống hiệu để toàn thôn ra bàn bạc giải quyết cho ổn thỏa, không được dựa vào việc đó mà thu lợi. Tiền nộp trong năm đã có lệ do 8 giáp đăng cai liệu xét. Giáp nào chậm trễ hoặc thiếu số thì các giáp phải chịu trách nhiệm.

Nếu để công việc tồn đọng, xảy ra việc không hay, tổn hại đến lợi tức thì người nộp thiếu phải chịu, và tùy theo số lượng nhiều hay ít mà luận tội bắt phạt đủ tiền mới được vào Hương ẩm và hàng Thôn trưởng cũng chỉ làm 1 kỳ. Công việc và thụ lộc cả năm thì chia thêm cho Xã trưởng cùng 8 giáp đăng cai.

Còn tiền đất của người ngoài táng nhờ, tiền làm thuyền bán lưới và một cái ao công nuôi cá ở xứ trước đình thì phải có trách nhiệm trông coi để bắt cá chi phí cho việc thờ cúng. Số còn lại và số bổng lộc của bản xã thì chiếu theo lệ, lần lượt mà thu và ghi chép vào sổ rõ ràng. Số tiền đó nên để tại nhà Xã trưởng để lo các việc thừa tự.

Trong 3 kỳ cầu phúc, thượng điền và ngày tháng Chạp hàng năm thì trước đó một ngày, bản xã cùng nhau hội họp, chiều theo lệ mà chia đều. Nếu cố ý ẩn lậu gian dối, ghi chép không đúng sự thật, lại thu càn tiền hương thì tùy theo nặng nhẹ mà bắt phạt.

Còn như lệ tiền thuế liên gia thì tứ phiên. Xã trưởng thu đủ. Số tiền đó thu lần lượt từng ngày, được bao nhiêu tiền thì tập trung vào một chỗ, đến khi có việc công thì xuất tiên ra để mua lễ kính biểu, còn lại thì chia đều cho mọi người không được để lại mà chia mhau. Nếu không tuân theo, cứ đến ngày thanh toán tiền mà xét và phạt tứ phiên, cùng Xã trưởng gà rượu trị giá 6 mạch tiền cổ.

Số tiền đó nhất thiết phải truy thu cho đủ số. Nếu người nào chậm trề để đến năm sau thì không cho vào Hương ẩm để cho nghiêm sự lệ.

III. Hàng năm lệ tháng Hai hoặc ca hát hoặc cầu phúc

Số tiền thu của các chàng rể ở ngoài và tiền hương ở các phường cũng như lệ cũ, giao cho các vị ở đình thu đủ để chi tiêu. Còn những người khác không được tự ý đi thu. Nếu có tiếp khách ở ngoài đình sở, tốn tiền trầu cau là bao nhiêu thì phải ghi phiếu, đem vào đình lấy ra hoàn lại. Tiền hương của ngày lễ cầu phúc mà chưa nạp thì thu về đưa nạp vào đình.

Còn những người thiếu thì thu cho đủ, nếu không nạp thì cứ chiếu theo lệ mà bắt phạt 1 con gà sống trị giá 6 mạch tiền cổ và vẫn truy thu nguyên số tiền cho nghiêm lệ cũ.

IV. Khi làng xã có việc công hội họp

Thì phải trọng hòa khí, nghiêm túc lịch sự, nếu người nào không tuân theo mà cứ mày tao lăng mạ nhau ầm ĩ thì tùy theo nặng nhẹ mà xét. Người nào phạm tội nặng thì bắt phạt 1 con lợn, tội nhẹ thì phạt 1 con gà.

Nếu ngang ngược chống lại, không chịu nộp thì không cho ăn uống. Đến khi hội họp nơi công cộng mà mặc áo ngắn thì đuổi ra, không cho tham dự để trọng phong tục hương thôn. Nay lệ.

Tất cả các điều lệ trên đây bản xã đã cùng nhau hội họp nhất trí sửa đổi lập nên và trình với các viên ở bản xã phê duyệt. Từ nay về sau theo đó làm lệ thường. Nếu người nào thấy chưa đúng ý mình mà sửa đổi, bài bác thì xin thổ địa thần linh cùng tam vị Đại vương trừng trị.

Lập Khoán ước ngày 7 tháng Mười một năm Cảnh Hưng thứ 2 (1741)

Phiếu đề ngày mồng 2 tháng Mười hai năm Giáp Dần (1794) nêu ra:

Nếu người nào của 8 giáp có dự Hương ẩm mà thiếu toàn bộ tiền thuế dung thì truất xuống 2 bàn. Người nào thiếu ít thì truất xuống 1 bàn. Còn số tiền thiếu vẫn phải thu đủ để tỏ sự răn trừng.

Nay làm phiếu.

Tất cả trên dưới của ba hàng bản xã kê:

– Lệ nều thu hàng quý thì thu cả nhị tam ngà. Tiền quý của gặp nào gấp ây thu. Cứ lần lượt thu tiền hàng đ ày rồi giao cho Chấp trường. Nhà giâu có rương hàm kiên có để cất tiền cho tiện thì hạn trong 10 ngày tập hợp tiền các lệ của gip nào thì đưa về giáp đồ mà thu, rồi đem đến đền.

Các đơn từ thì giao cho Xã trưởng và Nhị bàn đem nạp theo quý rồi ghi vào sổ. Đến khi thu sổ hàng quý, người nào đủ, thiểu ra sao thì trình với ba hàng và Phố lý hạn trong 5 ngày phải nộp đủ. Nếu người nào cố ý chậm trể, kéo dài thì phạt thịt lợn và rượu trị giá 1 quan 5 mạch tiền cổ. Ba hàng và Phó lý thấy kẻ gian nào gian tham, lạm dụng thì tùy theo nhiều ít mà luận tội.

Thiên tử muôn muôn năm.

Lệ bạ về việc tang ma xã Hoa Ngạc

Quan viên, Hương lão, Sắc mục, Xã, Thôn trưởng, xã Hoa Ngạc, huyện Từ Liêm, phủ Quốc Oai là:

Hoàng Chân Thanh, Nguyễn Huy Giám, Đỗ Thanh Diên, Nguyễn Đắc Bình, Nguyễn Đắc Thung, Hoàng Danh Toại, Đoàn Viết Thường, Hoàng Thế Gia, Vũ Đình Tuấn, Vương Đình Tiến, Đoàn Hữu Cầu, Hoàng Tuấn Mậu, Trương Ích Nhậm, Trương Ích Khang, Vũ Duy Dương, Hoàng Đình Tuân, Hoàng Thế Suyền cùng trên dưới toàn xã lập Điều lệ.

Các Điều lệ đưa tiễn người chết của ngạch cũ từ trước đến nay liệt kê sau đây:

Ba lệ thượng, trung, hạ đó chỉ có hạ lệ cho chuẩn 1 quan tiền cổ, còn trung lệ có điện tế, ngu tế chỉnh biện cổ bàn. Còn điện tế bản xã đã uống rượu ở nhà viên đương cai, ngu tế đãi bản xã uống rượu tại nhà của chủ sự. Ba lệ đó khi bắt tay vào làm cổ nên châm chước.
Lệ cổ của làng, tất cả trên dưới đều uống rượu, người vắng mặt đều được chia phần, mỗi cỗ 10 đĩa thịt, 2 đĩa xôi. Nếu xin bao nhiêu người cầm cờ hiẹu thì mỗi người 1 miếng trầu. Bao nhiêu xuất người theo tiễn, mỗi xuất 1 miếng trầu. Bản xã đem đến 12 miếng cho người cầm cờ hiệu, còn thịt thì mỗi đĩa 1 miếng dài 1 tấc 8 phân, dày 1 phân rưỡi, mỗi đĩa 4 miếng dài rộng đều 1 tấc, dày 1 phân.
Lệ trầu cau 100 miếng, người nào vắng mặt thì đem phần cho mỗi người 1 miếng.
Lệ cỗ: Thể thức chọn xôi, mổ thịt. Trong đó mỗi bàn bày 4 đĩa thịt, 1 đĩa chả, 4 đĩa lòng lợn, 2 đĩa xôi cao 3 tấc rưỡi. Cỗ lễ để ở đường đê: 1 thủ lợn, 1 mâm xôi, 1 vò rượu, 30 miếng trầu.
Lệ bao nhiêu người cầm cờ hiệu, mỗi người 1 mạch 12 văn tiền cổ. Người tiễn đưa bao nhiêu suất, mỗi suất 36 văn tiền cổ. Người đào huyệt 1 mạch tiền cổ. Nếu chôn nhờ ở ruộng thì người cầm cờ hiệu mỗi người là 2 mạch tiền cổ, người theo tiễn đưa, mỗi suất 1 mạch tiền cổ. Nếu biếu hậu hơn thì không ở tại lệ này.
Người tiễn đưa phải ăn mặc quần áo chỉnh tề để trọn đạo nghĩa. Như đám ma to thì lệ trước phải có áo mũ chỉnh tề, ngày hôm trước phải có diễn tập theo đúng nghi thức. Còn việc bản xã uống rượu thì theo như lệ cũ. Nếu biện lễ thì gồm 1 con lợn, 3 mâm xôi, 1 vò rượu, tràu cau đủ dùng, hoặc 1 con bê, xôi, rượu, trầu cau theo như lệ.
Hạ lệ thay cố là 1 quan tiền cổ, 100 miếng trầu. Nếu nhà nào không làm được cổ thượng hạ lệ đủ số, thì phải đưa đúng 1 quan tiền cổ để bản xã chỉ dùng việc công, trầu cau phải chia đều. Nếu có lệ nộp cố bằng tiền đồng thì đem 1 cơi trầu cau 10 miếng đến viên đăng cai đánh trống để mời bản xã uống rượu. Phải nộp tiền đồng và 1 cơi trầu cau ngon.
Bắt tay làm cỗ để trên dưới cùng uỗng rượu; người nào vắng mặt thì không có phần. Mỗi cỗ gồm 3 đĩa thịt, thì 2 đĩa là thịt ba chỉ, 2 đĩa xôi. Viên chủ sự có trầu cau đem đến vái lạy, có lới mời bản xã uống rượu vào lúc nào. Mọi người phải áo mũ chỉnh tề, có lệ vái quan tài. Người vái phải chiếu theo tôn ti trong xã mà vái, người chức cao vái trước, người chức thấp vái sau; sau đó là người trong làng theo thứ tự lần lượt vào vái đúng như nghi thức.
Lệ khoản đãi người đưa đám. Kính đãi bản xã 3 mâm xôi, 1 con lợn. Kính đãi Tư văn 1 mâm xôi, 1 cân thịt. Hương nhạc 1 mâm xôi, 1 cân thịt. Bản xã cùng nhau uống rượu, người nào vắng mặt thì không chia phần. Các lệ ngu tế ghi ở sau đây:
Như lệ giữa đường nếu dọn cỗ thì dọn đủ lệ, hoặc 100 chiếc bánh dày, 100 miếng thịt nạc, nếu có các thứ xôi, lợn, bò cũng được. Lệ ngu tế dọn 4 cỗ 4 hàng:
- Tư văn 1 hàng.
- Hương nhạc 1 hàng.
- Bản xã 1 hàng.
- Bản tộc 1 hàng.
  Nếu mổ thịt trâu, bò nhiều hay ít cũng chia đều làm 1 hàng. Còn thủ lợn biếu cho hàng Tư văn đọc chúc. Nếu mổ bò thì cũng cho hàng văn đọc chúc 1 cái thủ. Nếu chỉ mổ lợn thì thịt cũng chia đều làm 4 phần. Thủ lợn biếu cho hàng văn đọc chúc.
Lễ Kính tiên sư.
Tư văn 1 mâm xôi, 10 miếng trầu, 1 chai rượu, 3 mạch tiền cổ.
Nếu như người nào làm lễ thì số tiền ấy chia cho người có mặt. Lại có 1 cỗ dâng chính để cho các viên trợ tế uống rượu. Giáp Hương nhạc 1 mâm xôi, 1 chai rượu, 10 miếng trầu, 3 mạch tiền cổ. Trước hết làm lễ Kính tiên sư, sau đó làm lễ Ngu tế. Các lễ vật đó do hiếu chủ sắm sửa.
Lễ Ngu tế chia đều phần cho tất cả mọi người trên dưới, người vắng mặt cũng được đem phần về. Còn như Điện tế thì đãi bản xã uống rượu, việc chia phần thì nên châm chước. Tiết lệ này làm tại nhà viên đương cai, lệ Ngu tế uống rượu tại nhà chủ sự.
Lệ cũ của Ngu tế là 4 hàng.
Mỗi bàn đều 1 mâm bánh dày và các loại bánh, thịt nạc, xôi, thịt lợn, hoặc thịt bê và các thứ khác rất nhiều. Nay bản xã cũng bày 4 hàng, mỗi hàng cố 2, 3 mâm, đều dùng kèm bánh dày và các thứ bánh khác. Mỗi hàng mỗi lượt 50 chiếc trở lên, xôi mỗi hàng 4, 5 mâm trở lên đều đủ lệ. Nêu làm y như Tục lệ trước đây cũng không được.
Thể thức các nghi tiết có cho hộ lễ, trợ lễ chỉnh biện mâm lễ.
Trong đó dùng bánh dày mỗi cỗ 8 cái; xôi, bánh và các thứ đều kèm theo cỗ. Lệ sau có lễ bánh dày, bánh chưng và các thứ bánh khác. Còn tiết nào nếu mời toàn giáp thì toàn giáp mua sắm cỗ bàn, sắm 1 vò rượu đem đến chủ sự. Nếu như mời hộ lễ thì không ở trong lệ này.
Lệ các tiết mời toàn giáp Tư văn.
Tham dự có bản giáp cùng chức sắc, cũng có thể mời toàn giáp.
Nếu như có người ngoài tham dự vào đám hội thì không được mời tràn lan toàn giáp. Nếu việc Ngu tế không câu nệ trong ngoài, có ý tăng thêm thì chỉnh biện mâm lễ trên dưới cho đủ lệ. Nếu nhà nào không làm được cỗ và mâm lễ đủ lệ thì chỉ ở hàng trợ tế. Trong số bàn giáp có mặt thì cho mỗi viên 1 phần bánh dày, bánh chưng.
Người ngoài phụ không được vào Tư văn.
Nhưng những người thi đố khoa bảng, nều bản xã bầu đi làm việc và là người có chức sắc thì cũng có thể dự vào thiệ khao vọng và các loại tiền thì chiếu theo thứ tự khao vọng vào thứ hai hoặc thứ ba.
Lập điều kệ ngày 14 tháng Giêng năm Cảnh Hung thứ 44 (1783)
Xã trường Hoàng Thế Gia ký, sinh đổ Nguyễn Huy Giám ký, Xã trương
Đồ Thanh Diên điểm chỉ, Thôn trường Nguyễn Đắc Bình điểm chỉ, Thôn trường Nguyễn Đắc Thung ký, Thôn trường Đoàn Viết Thường ký, Thôn trưởng Vữ Đình Tuấn ký, Thôn trưởng Vương Đình Tiền ký, Thôn trưởng
Đoàn Hữu Cầu ký, Thôn trường Hoàng Đình Mậu điểm chỉ, Thôn trưởng
Hoàng Đình Tuân điểm chỉ, Thôn trưởng Trương Ích Nhậm ký, Thôn trưởng Vũ Duy Dương ký, Thôn trưởng Trương Ích Khang điểm chỉ, Thôn trưởng Hoàng Thế Thụy điểm chỉ. Toàn xã cùng ký.

Các Điều lệ trên đã xắp xếp theo thứ tự. Duy còn nộp cho làng và bắt tay làm cỗ hiếu thì đem trầu cau đền vái làng.
Những người cầm cờ hiệu của bản hương và những người tiễn đưa hàng sau vái trước quan tài, rồi đưa quan tài đi, thứ tự ghi ở cuối sổ, ký và điểm chỉ ở trang sau. Sau đó 5 hàng vái trước quan tài.

Trong ấp thì người hàng trên vái trước, người hàng dưới vái sau để phân biệt tôn ti trật tự, tỏ sự tôn trọng theo luân thường đạo lý. Vái xong thì người cầm cờ hiệu xếp hàng theo nghi lễ, những người đưa tiễn thì mỗi người 3 cơi trầu cau, mỗi cơi 4 miếng.
Quan viên, Hương lão, Xã, Thôn trưởng cùng tất cả trên dưới xã Hoa Ngạc, huyện Từ Liêm, phủ Quốc Oai thấy rằng: Do lệ đưa tiền người chết trước đây đã ghi đầy đủ trong sổ, nhưng nếu chủ sự không được dư dật sợ e không tiện. Nay bản xã hội họp tại đình cùng nhau quy định:

Từ nay về sau, ai có việc hiểu mà vì gia đình bối. rồi, chưa kịp biện lễ theo như lệ cũ thì nộp thay bằng tiền cho bản xã là 7 quan 3 mạch tiền cổ và 300 miếng trầu cau. Người cầm cờ hiệu và người tiễn đưa theo như lệ cũ, tiện thì nộp thay tiền lệ đầy đủ.

Tiền ấy bản xã chia đều cho tất cả trên dưới và viên đăng cai 1 phần. Còn lại theo như lệ kính biếu giáp Lễ, giáp Nhạc. Nay lệ.

Lập điều lệ ngày mồng Hai tháng Chín năm Minh Mệnh thứ 3 (1822)

Sổ này thêm 1 tiết hạ lệ.

Hoàng Hữu Liêm ký, Xã trưởng Hoàn Thế Lộc ký, Hương mục Hoàng Thế Hanh ký, Nguyễn Đình Nguyên ký, Hương lão Hoàng Sĩ Thuyên cùng họp, Thôn trưởng Đoàn Kim Ứng ký, Hương mục Vũ Duy Trinh ký, Nguyễn Đình Cán điểm chỉ, Nguyễn Hữu Dung điểm chỉ, Vũ Lương Ngọc Tự ký.

Giải pháp công nghệ giúp làm gia phả vừa tiết kiệm thời gian vừa tiết kiệm chi phí

Trước đây, việc làm gia phả thủ công tốn nhiều thời gian, chi phí, một thời gian sau phải thuê thiết kế lại khi có cập nhật thành viên, không chủ động trong quản lý.

Hiện nay, cùng với sự phát triển của xã hội, công nghệ phát triển thì việc quản lý nhiều thành viên, nhiều đời trong họ lại vô cùng đơn giản và tiết kiệm chi phí khi có các loại phần mềm gia phả chuyên dụng hỗ trợ như:

+ Phần mềm Gia Phả Đại Việt

+ Phần mềm Quản Lý Gia phả

+ Phần mềm Gia Phả Số Đại Việt